Önce bilgi çağı denildi. Bilgi çağının gerekleri tartışıldı. Şimdilerde ise moda kavram yeni ekonomi ve onun gerekleri tartışılıyor. E-ekonomi, B2B, e-Pazar, CRM, dot.com şirketler, WAP v.b bir sürü yeni jargon girdi hayatımıza. Herkes bu yeni kavramların arkasındaki yeni teknolojik ürünlerin satışı için her gün yeni bir etkinlik düzenliyor. Araştırmalar yapılıyor, Pazar bir anlamda pompalanıyor. Hedef kitlelerden biride KOBİ pazarı tabiki.  KOSGEB ve Ticaret Odası’nın beyan ettiği resmi rakama göre Türkiye’de 3.5 Milyon KOBİ var. Yardımcı sanayi veya yan sanayi diye adlandırılan beyaz eşya ve otomotive ana sanayine ara ürün üreten kuruluşların çoğunluğu da KOBİ tanımı içerisinde yer alıyor. Ben de bu kadar abartılan konunun aslında hangi boyutlarda yardımcı sanayi ye yansıyacağını tartışmaya açmak istiyorum bu yazımda.

İlk olarak, yeni ekonomi ve bu yeni kavramların hayatımıza girmesine sebep olan ABD deki KOBİ lerin durumu ile Türkiye deki KOBİ lerin durumuna rakamlar ile bakalım istiyorum.
    ABD    Türkiye
KOBİ lerin Toplam işletmelere oranı    %97.2    %98.8
KOBI lerin istihdam oranı    %50.4    %45.6
KOBI lerin yatırım payı    %38    %6.5
KOBI lerin üretimdeki payı    %36.2    %37.7
KOBI lerin ihracattaki payı    %32    %8
KOBI lere verilen kredi payı    %42.7    %3-4

Sizin de dikkattinizi çeken rakamlar aynısı oldu sanırım. ABD ye göre bizim işletmelerimiz finansman sıkıntısını aşamadıkları için, yatırım yapamıyorlar ve ihracat yapamıyorlar.

Microsoft’un Türkiye de yaptığı KOBI’lerin teknoloji kullanma alışkanlıklarını tespit etmeye yönelik yeni araştırma sonuçlarına bakalım. KOBİ’lerin %20 sinin bilişim yatırımı yapmış olduğu tespit edildi. Yeni ekonominin ve yeni kavramların altyapısı olan bilişim altyapısı bulunan bu %20 lik KOBİ’lerde ise;
-    Vasıflı çalışanların %85 i PC kullanıyor.
-    %72 si internete bağlı ve %86 sı çevirmeli olarak bağlanıyor.
-    %16 KOBi 2001 yılı içerinde internete bağlanmayı düşünüyor.
-    %84 oranında e-posta amacıyla internet kullanılıyor.
-    %2 si e-ticaret yaptığını belirtmiş %23 ü ise 2001 yılı içerisinde e-ticaret yapmayı düşünüyor.
-    %40 ının web sitesi var. %33 ü 2001 yılı içerisinde web sitesi sahibi olmayı düşünüyor.

Yeni ekonominin bir sürü tanımı yapılıyor. Ben bu kavramı, iletişim ve bilgi teknolojilerinin iş yapış biçimlerimize yansıyarak, etkinlik ve verimlilik artışı sağladığı yeni biçim olarak tarif ediyorum. Şimdi yukarıdaki rakamlarla birlikte, yardımcı sanayi diye adlandırdığımız üretimdeki ve istihdamdaki payları ABD ile benzer olan Türkiye KOBİ leri için iş yapış biçimlerindeki gerçekleri ve dolayısı ile yeni ekonominin olası etkilerini değerlendirelim istiyorum.
-    Üretilen ürünleri ana sanayinin tasarımı ve kalite standartları belirlemektedir.  Dolayısı ile e-ekonomi etkisinde olan ve direkt tüketiciye internet üzerinden sipariş edilebilecek ve postayla kapıya teslim edilecek bir fısat söz konusu değildir.Ancak, B2B (Business to business – iş ten işe) kavramı ana sanayinin yardımcı sanayiye siparişlerini internet ortamında bildirmesi anlamında kullanılması söz konusudur.
-    Müşteriler belli başlı ve parmakla sayılabilecek kadar azdır. İstek ve beklentilerini zaten her gün her saat yüzyüze, bizzat gelerek, bolca %20-30 maliyet indirimi isteyerek belirtmektedirler.  Dolayısı ile CRM (Costumer Relation Management – Müşteri İlişkileri Yönetimi) gibi kompleks ve pahalı yatırımlara gerek yoktur.
-    Müşteriler gittikçe ürün çeşidini dolayısıyla ara ürün çeşidini arttırmakta ve miktarını azaltmaktadır. Ancak bunu gerçekleştirebilmek için pahalı yatırımlar veya fiyatlara kesinlikle karşı çıkmaktadır. Mevcut iletişim ve bilişim teknolojilerinin ise bu durumdaki tek katkısı, eskiden faks ile alınan sipariş değişimlerinin internet aracılığı ile iletilmesidir.
-    Hızla artan çeşit ve değişen-azalan miktarlara göre üretimi yönetmek ve maliyetleri izlemek çalışanlarda sıkıntı yaratmaktadır. Ancak bu konudaki MRP-ERP yazılımları halen çok pahalı ve yapılarına uygun biçimde esnek ve kolay değildir. Bu noktada, geleceğe ilişkin beklentiler ne kadar net ise, bu yazılımların seçimindeki kriterlerde o kadar net oluşacaktır.
-    Microsof’un yaptığı araştırma sonuçları, KOBİ lerin e-mail kullanımı ve tanıtımlarını internet ortamında yapabilecekleri web sitesi kullanımı ile kağıt, faks ve tel masraflarını azaltma yönünde yeni ekonomide yer aldıklarını göstermektedir.

Bu gerçeklerden yola çıkarak, yeni ekonominin yardımcı sanayiye,  daha çok sayıda ürünü daha az sayıda verimli ve etkin üretebilecek yetenekleri sağlamayacağı görülmektedir. Bu noktada çözüm, zaten bilinen yönetim kavramlarının (Toplam kalite, JIT v.b) hızla devreye alınması veya sürdürülmesidir. Yeni ekonomi  bu haliyle henüz yardımcı sanayiye iletişim masraflarında iyileşme  getirmekte ancak yeni bilişim yatırımlarına zorlamaktadır.


Müjgan ÇETİN – Kasım 2000